Freelancerzy pracują na własny rachunek, dlatego nie obowiązują ich przepisy Kodeksu Pracy ani wiele innych praw, które wpływają na osoby zatrudnione na umowie o pracę. Jednocześnie każdy wolny strzelec może zabezpieczyć się przed nieuczciwymi klientami i zadbać o swoje interesy. Jeśli zamierzasz rozpocząć pracę jako freelancer, dowiedz się więcej o zabezpieczeniu prawnym, które możesz dla siebie przygotować.
Jakie przepisy obowiązują freelancerów w Unii Europejskiej?
Unia Europejska nie narzuciła odgórnych przepisów, które regulowałyby zasady zatrudniania freelancerów. Freelance w UE to forma samozatrudnienia, a więc prowadzenia działalności gospodarczej. Oznacza to, że każdy wolny strzelec jest zobowiązany do samodzielnego odpowiadania za podatki, ubezpieczenie społeczne i inne koszty związane z zarabianiem na własny rachunek. Ponadto freelancer, który przetwarza dane osobowe klientów, ma obowiązek przestrzegania ogólnych zapisów rozporządzenia RODO. Samozatrudniony nie ma jednocześnie praw do płatnego urlopu wypoczynkowego i wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach, gdyż sam ustala swoje stawki i zasady wykonywania projektów.
Freelancerzy nie mają obowiązku zawierania pisemnych umów z każdym klientem, jednak dla własnego bezpieczeństwa powinni to robić. Umowa, w której określa się obowiązki wykonawcy i zleceniodawcy, stanowi podstawę do dochodzenia swoich praw i wynagrodzenia. W każdej umowie powinny znaleźć się zapisy o okresie współpracy, wysokości wynagrodzenia, zakresie prac, terminach płatności i prawach autorskich do projektu.
Jak zabezpieczyć się na etapie zawierania umowy na freelance?
Przed podpisaniem umowy z klientem sprawdź, czy firma jest aktywna i czy wszystkie dane w umowie zgadzają się ze wpisami w ewidencjach krajowych. Dzięki temu unikniesz ryzyka, że ktoś podaje się za właściciela przedsiębiorstwa, które należy do kogoś innego. Ponadto dowiesz się, czy firma terminowo reguluje swoje płatności, gdyż w różnych bazach możesz znaleźć informacje o zadłużeniu i przeterminowanych fakturach.
W przypadku umów zawieranych na odległość freelancer powinien zastrzec, że spory będą rozwiązywane w sądzie właściwym dla miejsca jego zamieszkania lub prowadzenia działalności. Taki zapis sprawia, że to nieuczciwy klient jest zobowiązany do dojechania do sądu, w którym odbywa się rozprawa. Równie ważną kwestią jest zadatek, który powinien wpłacić zleceniodawca przed rozpoczęciem współpracy. W razie zerwania umowy bez uzasadnionej przyczyny freelancer ma prawo do zatrzymania zadatku dla siebie. Należy tu odróżnić zadatek od zaliczki, która podlega zwrotowi. Ostatnim elementem umowy, który chroni wykonawcę usługi, jest kara umowna. Kara umowna może być naliczana np. za brak płatności faktury w terminie lub jej przeterminowanie o określony czas.
Prawa autorskie w pracy freelancera
Duże znaczenie w przypadku freelancerów ma kwestia praw autorskich. W umowie powinny znaleźć się zapisy dotyczące przeniesienia prawa własności i chwili, w której to nastąpi. W przeciwnym razie prawa autorskie freelancera mogą zostać naruszone przez klienta, który będzie rozporządzał dziełem w sposób zależny jedynie od własnej woli. Wolni strzelcy mogą przekazywać prawa autorskie za pomocą protokołu lub udzielając licencji. Protokół oznacza, że autor całkowicie i na zawsze zrzeka się prawa do czerpania korzyści majątkowych z pracy na rzecz zleceniodawcy. Nie może zatem ponownie sprzedać swojego dzieła. Zrzeczenie się praw autorskich za pomocą protokołu jest jednorazowe i nieograniczone czasowo. Protokół powinien być podpisany w wersji papierowej i przechowywany przez okres 5 lat. Z kolei licencja pozwala zleceniodawcy czerpać korzyści majątkowe z dzieła, jednak freelancer zachowuje prawo do modyfikowania i dalszego wykorzystania projektu. Licencja jest udzielana na czas określony, np. 10 lat. Po tym czasie wygasa, a freelancer może ponownie dysponować dziełem zgodnie z własną wolą. Udzielenie licencji nie wymaga podpisywania dodatkowych dokumentów.
W kwestiach spornych skorzystaj z porady prawnika
Praca freelancerów ulega ciągłym przemianom, a rynek stopniowo dostosowuje się do tej formy zatrudnienia, jednak wiele przepisów nadal nie nadąża za współczesnymi zasadami współpracy pomiędzy specjalistami a zleceniodawcami. Jeśli jakaś kwestia związana z umową z klientem jest trudna do uregulowania, skorzystaj z pomocy prawnika. Porady udzielane w różnych kancelariach, a także przez doradców podatkowych pomogą Ci prawidłowo skonstruować umowę i zabezpieczyć swoje prawa jako wykonawcy.